زایمان سگ چند مرحله دارد؟ علائم نزدیک شدن به زمان زایمان در سگها چیست؟ سگها بعد از زایمان به چه مراقبت‌هایی نیاز دارند؟ آیا نیاز است که زایمان سگ در دامپزشکی انجام شود؟ زایمان سگ، سخت‌ترین مرحله در زندگی این حیوان است و این موضوع در مورد حیوانات خانگی که در محیطی امن و آرام بزرگ می‌شوند، سخت‌تر نیز هست. یکی از مهم‌ترین اقدامات برای کمک به سگها در پروسه زایمان، فراهم کردن محیطی آرام و مراقبت کامل از آنها تا زمان تولد توله‌ها است. البته بعد از زایمان سگ هم نیاز به مراقبت‌های مختلفی است که در این مطلب از پت شاپ زیماپت در مورد آنها صحبت خواهیم کرد. با ما باشید تا با زایمان سگ و همه چیز درباره زایمان سگ آشنا شوید.
راهنمای جامع زایمان سگ به همراه مراحل و علائم آن
توله حیوانات همیشه از جذابیت خاصی برخوردار هستند و حال تصور کنید این توله، از حیوان خانگی دوست داشتنی شما باشد. اگر از یک سگ ماده بالغ در خانه نگهداری می‌کنید و هنوز برای عقیم سازی آن اقدام نکرده‌اید، این شانس را دارید که چند توله سگ زیبا از حیوان خود داشته باشید اما باید به این نکته دقت داشته باشید که زایمان سگ برخلاف دیگر حیوانات خانگی مانند گربه چندان ساده نیست و باید در این پروسه به سگ خود کمک کنید. به عنوان صاحب یک سگ باردار باید با پروسه زایمان حیوان و نیازهای او در زمان زایمان، قبل و بعد از آن آشنایی داشته باشید تا در صورت لزوم، به موقع برای کمک به حیوان اقدام کنید.
سگ هر چند وقت زایمان میکند؟
با نگهداری از یک حیوان ماده و عقیم نشده در خانه این امکان را دارید که از طریق جفت انداختن حیوان با جنس نر، چند بچه از حیوان ماده خود داشته باشید. در مورد گربه‌های خانگی یا حیواناتی مانند خرگوش این امکان هر چند ماه یکبار وجود دارد و مدتی بعد از زایمان حیوان برای بارداری مجدد آماده می‌شود اما در مورد سگها اینطور نیست. بیشتر نژادهای سگ تنها یکبار در سال باردار شده و زایمان می‌کنند. البته نژادهایی هم وجود دارند که پس از زایمان مجددا آماده جفتگیری می‌شوند و در صورتی که موقعیت این کار برای آنها فراهم شود، باردار خواهند شد. با این حال سگها از نظر تعداد دفعات زایمان در سال، گزینه مناسب‌تری برای افرادی هستند که دائما وقت رسیدگی به توله‌ها و کمک به حیوان خود در پروسه زایمان را ندارند.
سگ چند ماهه زایمان میکند؟
سگ‌های ماده هم با رسیدن به سن بلوغ توانایی بارداری و تولید مثل پیدا می‌کنند. در بیشتر نژادهای سگ اولین پریودی در 6 ماهگی اتفاق می‌افتد و بعد از آن سگ توانایی بارداری پیدا میکند و در صورتی که با حیوان نر جفتگیری کند، باردار می‌شود. در بیشتر نژادهای این حیوان، بارداری 62-64 روز زمان می‌برد و بعد از آن حیوان زایمان میکند. البته مدت زمان دقیق بارداری در نژادهای مختلف چند روزی اختلاف دارد اما بیشتر آنها 2 ماه بعد از بروز علائم بارداری، توله‌های زیبای خود را به دنیا می‌آورند. محاسبه زمان بارداری سگ به منظور آمادگی برای زایمان حیوان اهمیت زیادی دارد. به خصوص در اولین زایمان سگ خانگی که سخت‌تر و حساس‌تر است، باید آمار دقیقی از زمان جفتگیری و بارداری حیوان خود داشته باشید تا شرایط مناسب زایمان را به موقع فراهم کنید.
علائم زایمان سگ چیست؟
همان‌طور که گفته شد، تشخیص زمان زایمان سگ به منظور آماده‌سازی محیطی مناسب برای زایمان حیوان یکی از مهم‌ترین نکاتی است که صاحبان این حیوان باید از آن مطلع باشند. بهترین راه برای تشخیص زمان زایمان، جفتگیری کنترل شده حیوان و تشخیص به موقع بارداری است اما اگر به هر دلیل موفق به تشخیص به موقع بارداری نشوید، باید با بررسی علائم زایمان، نزدیک شدن به زمان آن را تشخیص دهید و خود را برای این روز آماده کنید. یکی از علائم نزدیکی به زمان زایمان بی‌حالی و خستگی حیوان ماده است. البته سگ‌های ماده از اواسط بارداری خسته و بی‌حال می‌شوند اما در نزدیکی زایمان این موضوع شدت می‌گیرد. علاقه به مخفی شدن و بی‌اشتهایی شدید، کشیدن پنجه‌ها روی لانه و جای خواب، لیسیدن ناحیه تناسلی و علائمی مانند حالت تهوع از جمله نشانه‌هایی هستند که نزدیکی زمان زایمان سگ را هشدار می‌دهند.
مراحل زایمان سگ چگونه است؟
با بروز اولین نشانه‌های زایمان باید منتظر آغاز زایمان سگ خود باشید. در بیشتر نژادها، زایمان سگ به طور طبیعی آغاز می‌شود و تا زمان به دنیا آمدن اولین توله نیازی به دخالت انسان نیست اما با به دنیا آمدن اولیه توله باید مراقب باشید، زیرا اگر توله سگها همراه با پرده جنینی به دنیا بیایند باید پرده را پاره کنید و توله را با یک حوله نرم تمیز کنید تا قادر به نفس کشیدن باشد.
مراحل زایمان و به دنیا آمدن توله‌های این حیوان به شرح زیر هستند:
۱. شروع انقباضات
فرآیند زایمان در سگها مانند بیشتر پستانداران ماده با شروع انقباضات رحمی و شل شدن دهانه رحم آغاز می‌شود. تشخیص این انقباضات توسط صاحب سگ امکان‌پذیر نیست اما زمانی که سگ مادر بی قرار شده و شدیدا بی تاب شود، نشانه‌ای از شروع انقباضات خواهد بود. در این مرحله باید سگ را به سمت محل زایمان ببرید. اگر حیوان علاقه‌ای به جای خواب خود ندارد، بهتر است یک جعبه آماده کنید تا زایمان را در آن انجام دهد. جعبه زایمان سگ باید بزرگ و در ارتفاعی باشد که سگ به راحتی در آن رفت و آمد داشته باشد. اولین مرحله زایمان در سگها معمولا 2-6 ساعت زمان می برد.
۲. تشدید انقباضات
در مرحله دوم از زایمان، انقباضات شدیدتر شده و فاصله آنها کمتر می‌شود. بی قراری حیوان در این مرحله به اوج خود می‌رسد که معمولا همراه با زوزه کشیدن است. در نهایت با رسیدن انقباضات به شدیدترین حالت، اولین توله متولد می‌شود. توله‌های بعدی بسته به نژاد و وضعیت سگ هر 45-60 دقیقه یکبار متولد می‌شوند و برای هر توله 10-30 دقیقه انقباضات شدید می‌شوند. توله سگها معمولا از سر متولد می‌شوند اما گاهی ممکن است از قسمت دم هم خارج شوند که جای نگرانی نیست اما باید تنفس حیوان را بررسی کنید. در مرحله تشدید انقباضات و زایمان، سگ مادر استراحت میکند که این موضوع هم طبیعی است. استراحت معمولا 2-3 ساعت و بعد از به دنیا آمدن چند توله و بدون زور زدن است اما اگر سگ شما بیش از 1 ساعت به زور زدن ادامه داد، احتمال گیر کردن توله در دهانه رحم وجود دارد و باید فورا به دامپزشک مراجعه کنید.
۳. خارج شدن جفت
خارج شدن جفت آخرین مرحله از تولد هر توله است. به عبارت دیگر بعد از به دنیا آمدن هر توله، جفتی سبز مایل به سیاه نیز از بدن خارج می‌شود که رابط تغذیه توله سگها در بدن مادر بوده و حاوی مواد مغذی فراوانی است. سگ‌های مادر این جفت‌ها را می‌خورند، بنابراین اگر سگ شما حین زایمان اقدام به خوردن جفت کرد، نگران نباشید. در طول زایمان سگ و خارج شدن جفت‌ها به این نکته دقت کنید که تعداد جفت‌ها باید مساوی با تعداد توله‌ها باشد. در غیر اینصورت احتمالا تعدادی جفت در رحم باقی مانده است که این موضوع باعث بروز مشکلات رحمی به خصوص عفونت در بدن سگ مادر می‌شود.
زایمان سگ چقدر طول میکشد؟
یکی از سوالات رایج صاحبان سگها در مورد زایمان این حیوان، مدت زمان زایمان است. این موضوع بسته به نژاد و شرایط زندگی و بارداری و تعداد توله سگها متفاوت است. برای مثال سگ‌های بردر کولی و دوبرمن توله‌ها را در 2-3 ساعت به دنیا می‌آورند، در حالیکه نژاد برکیوسفالیک زایمانی حداقل 12 ساعته دارند. به طور کل اما مدت زمان زایمان سگ را می‌توان 3-12 ساعت در نظر گرفت که این بازه زمانی با استراحت سگ حین زایمان، خروج راحت یا سخت توله‌ها و بسیاری موارد دیگر ممکن است بیشتر هم شود. در مورد طول زایمان سگ باید دقت کنید که پروسه این کار نباید بیشتر از 24 ساعت زمان ببرد و در صورت بروز این مسئله باید فورا به پزشک مراجعه کرد. همچنین در صورتی که سگ یک توله به دنیا آورده و بعد از 2 ساعت توله بعدی را زایمان نکند هم باید فورا به پزشک مراجعه کرد.
از کجا بفهمیم زایمان سگ تمام شده است؟
بارزترین علامت اتمام زایمان در سگها خروج جفت است و اگر جفت از بدن خارج شده و پس از چند ساعت، علامتی از زایمان نباشد به احتمال زیاد زایمان تمام شده است. البته اگر از قبل و با کمک روش‌هایی مانند سونوگرافی، آمار توله سگها را داشته باشید هم با شمارش تعداد آنها می‌توانید اتمام زایمان را تشخیص دهید. در غیر اینصورت بررسی رفتار حیوان برای تشخیص زمان اتمام زایمان کمک کننده است. با خارج شدن آخرین توله سگ و خالی شدن رحم، سگ مادر اقدام به جمع کردن توله‌ها برای شیر دادن به آنها میکند. اگر چنین رفتاری در سگ خود مشاهده کردید احتمالا زایمان او به اتمام رسیده و آماده رسیدگی به توله سگها است.
محل مناسب برای زایمان سگ
سگها برخلاف گربه‌ها، حیوانات مستقلی نیستند و به خصوص در پروسه زایمان، تمایل زیادی به حضور صاحب خود و داشتن محیطی مناسب برای وضع حمل دارند که آماده‌سازی آن به عهده شما است. اگر سگ شما آشیانه‌ای داشته باشد، احتمالا آن را برای زایمان انتخاب میکند، در غیراینصورت باید یک جای مناسب برای زایمان حیوان آماده کنید. همان‌طور که قبلا گفته شد، جعبه زایمان سگ بهترین انتخاب برای زایمان حیوان است که می‌توان آن را با یک جعبه خالی اما بزرگ، مقداری کاغذ یا تکه پارچه‌های تمیز برای زایمان سگ آماده کرد. سگها این جعبه را مناسب سلیقه خود به یک لانه تبدیل می‌کنند تا زایمان راحت‌تر انجام شود. بهتر است جعبه زایمان را چند روز قبل برای سگ آماده کرد تا به آن عادت کند و وضعیت آن را متناسب با نیاز خود آماده کند. در مورد ایجاد محل مناسب برای زایمان سگ باید به این نکته دقت کنید که جعبه باید از یک طرف دیواره کوتاه‌تری داشته باشد تا حیوان به راحتی در آن رفت و آمد کند.
مشاهده و خرید انواع جای خواب سگ
چگونه به زایمان سگ کمک کنیم؟
زایمان سگ با کمک انسان تنها در مواردی خاص نیاز است و در بیشتر موارد تنها حضور صاحب سگ در کنار حیوان کافی است اما اگر قصد کمک به حیوان خود را دارید، می‌توانید بعد از به دنیا آمدن هر توله وضعیت آن را بررسی کنید تا اگر پرده آمنیوتیک پاره نشده باشد، آن را پاره کرد و توله را از آن خارج کرد. همچنین باید جفت‌هایی که بعد از به دنیا آمدن هر توله از بدن مادر خارج می‌شوند را بشمارید تا در صورت ماندن جفت در بدن فورا به پزشک مراجعه کنید تا طی عمل جراحی رحم تخلیه شود. اگر توله سگها سر و صدایی ندارند آنها را مالش دهید تا صدای ناله را بشنوید، سپس توله‌ها را در کنار مادر قرار دهید تا برای شیر خوردن آماده شوند.
بعد از زایمان سگ چه باید کرد؟
اگر پروسه زایمان سگ به خوبی انجام شده باشد، مادر نزدیک توله‌ها آمده و آنها را جمع میکند تا برای اولین بار از شیر مادر تغذیه کنند. در این زمان باید مراقبت باشید تا تمام توله سگها در نزدیکی مادر باشند. توله سگها بعد از زایمان با کشیدن خود روی زمین به اطراف می‌روند و اگر موفق به خوردن اولین شیر مادر نشوند، رشد آنها به خوبی انجام نمی‌شود. پس از این که تمام توله‌ها را در کنار مادر جمع کردید و از شیر دادن مادر به همه آنها اطمینان پیدا کردید باید محیط اطراف جعبه را تمیز کنید و در صورت تمایل حیوان آن را به لانه یا جای خواب خود انتقال دهید تا ادامه رسیدگی به توله‌ها در محلی تمیز انجام شود.
بعد از زایمان سگ چه غذایی بدهیم؟
تغذیه سگ یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که به عنوان صاحب این حیوان باید به آن توجه داشته باشید. بهترین انتخاب برای تغذیه سگ بعد از زایمان، غذای آماده و کنسرو سگ همراه با آب تازه و خنک است که باید در کنار لانه قرار داشته باشد تا سگ مادر بعد از استراحت از آنها استفاده کند. بعد از زایمان تا حد امکان از دادن غذاهای خانگی به حیوان خودداری کنید. برای تغذیه بهتر حیوان می‌توانید لیستی از غذاهای سالم و مجاز برای سگ را از دامپزشک دریافت کنید و بعضی از آنها که مورد علاقه حیوان شما است را آماده کنید تا بعد از زایمان اولین تغذیه سگ را با آنها انجام دهید.
بیماری های بعد از زایمان سگ
احتمال بیماری سگ‌های خانگی به خصوص زمانی که تحت شرایط کنترل شده زایمان کنند، بسیار ضعیف است اما غیر ممکن نیست و گاهی‌اوقات به دلیل ضعیف بودن بدن حیوان قبل از بارداری، دچار بیماری می‌شود که بعضی از آنها موقتی هستند و به مرور زمان برطرف شده و بعضی دیگر نیاز به مراجعه به دامپزشک و درمان حرفه‌ای دارند. از مهم‌ترین بیماری‌های سگها بعد از زایمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
۱. متریت یا التهاب رحم
التهاب رحم، متریت یا به زبان ساده عفونت رحم یکی از رایج‌ترین مشکلات سگها بعد از زایمان است که معمولا به دلیل باقی ماندن جفت در رحم آنها ایجاد می‌شود و با علائمی مانند تب، کم اشتهایی، ترشحات عفونی و تولید نشدن شیر در پستان‌ها مشخص می‌شود. با مشاهده هر کدام از این علائم پس از زایمان باید فورا به دامپزشک مراجعه کرد.
۲. افت کلسیم خون
اکلامپسی یا افت کلسیم خون بعد از زایمان دیگر بیماری رایج در سگها است که به دلیل کاهش سطح کلسیم بدن در دوران شیردهی ایجاد می‌شود و بیشتر در نژادهای عروسکی این حیوان بروز میکند. این مشکل با علائمی مانند اختلالات راه رفتن، اسپاسم عضلانی و تشنج بروز میکند و در صورت مشاهده هر کدام از آنها باید فورا به دامپزشک مراجعه کرد.
۳. ورم پستان
ورم پستان دیگر عارضه رایج در سگها است که دلایل بروز آن عفونت یا سفتی شیر در بدن هستند. البته این عارضه نیاز به درمان جدی ندارد و معمولا با مکیدن پستان توسط توله‌ها و خروج شیر به مرور برطرف می‌شود. اما اگر ورم باعث خارج نشدن شیر از پستان شود باید به دامپزشک مراجعه کرد زیرا شیر اولیه یعنی آغوز حاوی مواد مغذی فراوانی است که مصرف آن برای توله سگها الزامی می‌باشد.
ملاحظات زایمان سگ در زمستان
زایمان سگها برخلاف گربه‌ها که بیشتر در بهار انجام می‌شود، در هر فصلی اتفاق می‌افتد و به عنوان صاحب حیوان باید متناسب با فصل زایمان، اقدام مناسب را انجام دهید. زایمان در بهار و تابستان چندان مشکل‌ساز نیست زیرا هوا برای توله سگها مناسب است اما اگر زمان زایمان سگ شما در ماه‌های سرد سال به خصوص ماه‌های زمستان باشد باید ملاحظاتی را برای زایمان راحت‌تر و ایمنی توله سگها در نظر بگیرید. یکی از این ملاحظات فراهم کردن محیطی گرم برای توله‌ها است. سرما باعث بیماری توله‌ها و از دست رفتن آنها می‌شود، بنابراین باید محیط را با هیتر یا گرم کننده‌ها گرم نگه دارید. همچنین در زمستان رطوبت هوا نیز کمتر می‌شود که باید با استفاده از دستگاه‌های بخار این مشکل را نیز برطرف کنید.
تفاوت زایمان در انواع نژاد سگ
زایمان سگ در بیشتر نژادها فرآیندی مشابه دارد اما در بعضی جزئیات مانند زمان زایمان، تعداد توله‌ها و فاصله به دنیا آمدن هر توله تفاوت‌هایی وجود دارد که در آمادگی صاحب سگ تاثیرگذار است. در ادامه شرایط زایمان چند نژاد محبوب سگ را بررسی خواهیم کرد.
۱. زایمان سگ پاکوتاه
نژادهای مختلفی از سگ به عنوان سگ پاکوتاه شناخته می‌شوند. این نژادها مانند بیشتر نژادهای دیگر دوران بارداری 62-65 روزه دارند و شرایط زایمان آنها هم مانند دیگر سگها است. تنها نکته‌ای که در مورد زایمان سگ‌های پاکوتاه باید به آن توجه شود، سخت راه رفتن مادر حین زایمان به دلیل افتادگی پستان‌ها است. اگر سگ شما از نوع پاکوتاه است و نزدیک زایمان او است، بهتر است سطح زمین را از هر پوششی خالی کنید تا سگ حین راه رفتن اذیت نشود.
۲. زایمان سگ شیتزو
شیتزو دیگر نژاد پاکوتاه و عروسکی است که جثه ریزی دارد و به همین دلیل بین 1-4 توله به دنیا می آورد. این سگها نیز ملاحظاتی مانند سگ پاکوتاه نیاز دارند و باید محیط را متناسب با قامت آنها آماده کرد.
۳. زایمان سگ هاسکی
یکی از نژادهای قوی سگ در زایمان طبیعی، سگ هاسکی است. این نژاد در هر زایمان 4-6 توله به دنیا می‌آورد اما بسته به سن سگ ممکن است تعداد توله‌ها کمتر از 4 هم باشند. در مورد سگ هاسکی، تغذیه با کیفیت پس از زایمان اهمیت زیادی دارد. به علاوه هاسکی‌ها به محیط سرد علاقه دارند، بنابراین بهتر است دمای محل زایمان را چندان بالا نبرد و صرفا توله‌ها را با حوله گرم کرد.
۴. زایمان سگ پامرانین
سگ‌های پامرانین هم مانند شیتزو کوچک و عروسکی هستند اما پاهای بلندتری دارند بنابراین می‌توانید برای زایمان آنها جعبه زایمان را استفاده کنید.
۵. زایمان سگ اشپیتز
سگ‌های اشپیتز هم نژادی عروسکی با پاهای کوتاه هستند. این نژاد هم مشکلات زایمان سگ‌های پاکوتاه را دارند اما به دلیل تعداد کم توله‌ها، این مشکلات چندان زمان نمی‌برند. این سگها بازیگوش‌تر از نژادهای دیگر سگ‌های پاکوتاه هستند بنابراین بی قراری آنها در زمان زایمان بیشتر است و با علم به این موضوع باید، محیطی کاملا مناسب برای آنها آماده کنید.
۶. زایمان سگ پیت بول
پیت بول یکی از قوی‌ترین نژادهای سگ است که قد نوع ماده آن بین 26-48 و وزن آن تا 40 کیلوگرم است. این سگها بدنی عضلانی دارد که در زمان زایمان به کمک آنها آمده و مانع بروز مشکل برای مادر می‌شود. در مورد سگ‌های پیت بول و زایمان آنها باید به این نکته دقت کرد که این نژاد معمولا در زمان زایمان پرخاشگر می‌شود، بنابراین اگر تجربه‌ای از همراهی حیوانات در زمان زایمان ندارید حتما با یک دامپزشک در ارتباط باشید.
۷. زایمان سگ دوبرمن
دوبرمن نیز مانند پیت بول و هاسکی از سگ‌هایی با جثه متوسط تا بزرگ است، بنابراین در زایمان دچار مشکل خاصی نمی‌شود. سگ‌های دوبرمن نسبت به پیت بول آرام‌تر هستند اما باز هم احتمال پرخاشگری آنها وجود دارد. این سگها پر جنب و جوش هستند، بنابراین محیط زایمان آنها باید فضای کافی برای رفت و آمد حیوان داشته باشد.
۸. زایمان سگ بولداگ
در نهایت آخرین نژاد از سگها که در این مطلب به بررسی شرایط زایمان آن می‌پردازیم، سگ بولداگ است. این نژاد پاکوتاه اما دارای بدنی قوی است بنابراین زایمان نسبتا راحتی دارد. بولداگ‌ها نسبت به دیگر نژادهای پاکوتاه توله‌های بیشتری به دنیا می‌آورند که گاهی به 6 عدد هم می‌رسد.
جمع بندی
توصیه بیشتر دامپزشکان برای نگهداری از حیواناتی مانند سگ و گربه در خانه، عقیم سازی آنها است، با این حال ممکن است به هر دلیل، علاقه‌ای به این کار نداشته باشید یا قصد پرورش چند توله سگ را داشته باشید، در این شرایط باید با مراحل و چگونگی زایمان سگ و مراقبت‌های قبل و بعد آن آشنا باشید تا محیطی مناسب را برای حیوان خود فراهم کنید. در فراهم کردن بهترین محیط برای زایمان سگ و آرامش حیوان حین و بعد از زایمان، وسایلی مانند جای خواب مناسب، غذا و تشویقی مناسب و مکمل‌ها بسیار کاربردی هستند. این وسایل و دیگر لوازم مورد نیاز برای نگهداری از سگ و گربه در خانه مانند ظروف آب و غذا، انواع غذای خشک و کنسروی، اسباب‌بازی و وسایل جانبی از بهترین برندها و نوع اورجینال را می‌توانید از فروشگاه لوازم حیوانات خانگی ما یعنی زیماپت تهیه کنید و در کوتاه‌ترین زمان، درب منزل تحویل بگیرید.